Zmierzch zarządzania, jakie znamy? Recenzja książki Andrzeja Jeznacha “Szef, który myśli” Świat się zmienia. Człowieka w wielu aspektach już niebawem zastąpi maszyna. Zarządzanie jako nauka nie sprawdza się w praktyce, a praktyka zarządzania potrzebuje doświadczenia i życiowej mądrości. Czy lekarstwem na te wyzwania może być filozofia? Czy menadżer musi stać się filozofem aby nadal rozwijać swoich ludzi i organizację? Odpowiedzi na te pytania szuka w swojej książce “Szef, który myśli” Andrzej Jeznach. Po lekturze książki “Szef, który ma czas” (recenzję znajdziesz tutaj) niecierpliwie oczekiwałem na kolejną publikację Andrzeja Jeznacha. Znakomicie opisał swoją perspektywę postrzegania turkusu, która jest w wielu aspektach podobna do mojej. Poza tym bardzo dobrze ukazał ją w praktycznych rozwiązaniach, jakie stosuje jego firma, przedstawiając jednocześnie drogę jaką pokonała ona podczas transformacji. Byłem bardzo ciekaw kolejnych przemyśleń i doświadczeń Andrzeja na jego drodze do dobrego życia. I nie zawiodłem się. “Szef, który myśli” to książka dojrzała, refleksyjna i krytyczna zarazem. Nie daje gotowych odpowiedzi, za to zmusza do głębszych przemyśleń. Kontekst “Szef, który myśli” zaczyna się od krótkiego opisu sytuacji w firmie od momentu wydania pierwszej książki. Podkreśla, że transformacja to niekończąca się droga, którą konsekwentnie podążają. Następnie Andrzej przedstawia realną perspektywę, że w niedalekiej przyszłości człowiek zostanie zastąpiony przez maszyny, sztuczną inteligencję w wielu obszarach życia. Snuje wizję, że także część zadań menadżerskich z powodzeniem może wykonać za nas dużo bardziej wydajna, nie męcząca się i pozbawiona emocji maszyna. Dalej uspokaja nas jednak, że na szczęście obszar podejmowania decyzji w tak wielowymiarowej rzeczywistości w oparciu o nieprzewidywalne dane pozostanie raczej domeną człowieka. Konkluduje, że przydatne w nowej menadżerskiej roli może okazać się szeroka wiedza, orientacja w hierarchii wartości oraz filozofia. Zresztą wyraźnie widać trend rosnącego zainteresowania filozofią w świecie biznesu. Zatrudnia się nawet w firmach filozofów, mających wspierać pracowników w znalezieniu odpowiedzi na pytania o życie. Zresztą już wiele lat temu Peter Drucker, ojciec naukowego podejścia do zarządzania i wizjoner potrafił patrzeć na management mając na uwadze szeroki kontekst i wieloletnią perspektywę. Andrzej przedstawia poglądy Druckera na człowieka, na kwestie odpowiedzialności, swobody, zaufania i zaangażowania, podkreślając ich wpływ na czynniki sukcesu firm. Zestawia ze sobą także postaci Arystotelesa i Platona, Hegla i Marksa, Schopenchauera i Nietzschego, zwracając uwagę na ważny aspekt znaczenia nauczyciela, który ma za zadanie rozpalić w uczniu zainteresowanie i dać mu wolność do realizacji własnego potencjału. Dla Andrzeja takim mentorem jest Ricardo Semler, wieloletni prezes firmy SEMCO. Inspiruje go do działania w zgodzie z samym sobą. Zresztą Semler to postać nietuzinkowa, wydał dwie książki, w których opisał drogę swoją i SEMCO do stania się firmą, którą można z powodzeniem nazwać turkusową. Jeśli chcesz poznać poglądy Semlera na prowadzenie firmy, zachęcam do obejrzenia jego słynnego wystąpienia na TED. zmierzch zarządzania Andrzej podkreśla w książce, że nie czuje się, jak uważają niektórzy, ślepym wyznawcą turkusowej filozofii. Zapewnia też, że nie zamierza nikogo indoktrynować na siłę, uważa bowiem, że “zmienić świat można jedynie wówczas, dy świat tego chce”. Prawdziwą intencją i celem książki jest zachęcanie ludzi do samodzielnego kształtowania swojej przyszłości za pomocą filozofii. To ona pomaga stawiać sobie ważne pytania. Andrzej pokazuje, w jaki sposób filozofia ukształtowała i nadal kształtuje jego życie. Czerpie przy tym ze wszystkich nurtów i myśli filozoficznych reprezentowanych przez największych filozofów. Jako przykład współczesnego filozofa-praktyka biznesu, autor podaje założyciela Media Markt, Waltera Gunza. Jego przemyślenia, wybory i decyzje w wielu obszarach podobne są do tych, którymi kieruje się Andrzej. Przywołuje tu między innymi nieprzewidywalność przyszłości, niską wartość planów biznesowych, znaczenie pokory czy autentyczność. Poza wiedzą teoretyczną, która notabene nie nadąża się aktualizować w uniwersyteckich murach, coraz ważniejszym czynnikiem sukcesu w zarządzaniu okazuje się być praktyka. Gorącym orędownikiem tej tezy jest prof. Henry Mintzberg, którego cytat: najlepszym świadectwem dla edukacji lidera byłby dyplom ukończenia studiów filozoficznych Andrzej uważa za jeden ze swych ulubionych. Podkreśla przy tym znaczenie nieustannego poszukiwania odpowiedzi na pytania o sens działań, o wkład, o nowe spojrzenie na problem. To zaś wymaga otwartości, zaufania do ludzi, współpracy i szacunku. recepta? W książce Andrzej pokazuje, jakie efekty osiągali wizjonerzy stawiający na zaufanie i decyzyjność w tak hierarchicznej rzeczywistości jak wojsko czy katolickie zakony. Jest to wyraźne potwierdzenie nadchodzącego zmierzchu pewnego stylu zarządzania, w którym głos i władzę mają nieliczni, jak im się wydaje nieomylni w swych decyzjach. Tym bardziej oczywiste zdają się być zmiany zachodzące w firmach i w podejściu do zarządzania oraz przywództwa. Znaczenia nabiera autentyczna kultura pracy, stosowane w praktyce a nie wyłącznie deklaratywne wartości a także poczucie sensu wykonywanej pracy. W kontekście postrzegania zarządzania jako praktyki, Andrzej zauważa duże podobieństwa z filozofią. Obie dziedziny do osiągnięcia mistrzostwa wymagają praktyki i obie także polegają na nieustannym odpowiadaniu sobie na 4 pytania sformułowane przez Immanuela Kanta: Co mogę wiedzieć? Co powinienem czynić? Czego mogę się spodziewać? Kim jest człowiek? Andrzej poszukuje w swej książce odpowiedzi na pytanie po co menadżerowi w firmie filozofia? Znajduje ją w stwierdzeniu, że filozofia pomaga w ciągłym stawianiu sobie pytań o nasze wyobrażenia, i o to, czy nasza wizja świata odpowiada zmieniającej się rzeczywistości. Zatem filozofia zarządzania szuka inspiracji właśnie w samej filozofii i jej teoriach. ściąga z filozofii W drugiej części książki Andrzej zachęca czytelnika do poszukiwania inspiracji w opisywanych przez siebie różnorodnych koncepcjach i systemach filozoficznych. Prowadzi nas przez różne epoki i kontynenty. Rozpoczyna od Konfucjusza i jego zasady umiarkowania i środka. Pozostając w Chinach, prezentuje poglądy innego wielkiego filozofa – Lao Tze, w centrum których znajduje się droga i naturalne dopełnianie się skutków nieustannych zmian. Następnie Andrzej wędruje do Europy, zatrzymując się na greckiej myśli filozoficznej. Mamy tu Heraklita z Efezu z jego słynnym “Panta rhei” gloryfikującym zmiany jako jedyny stały element życia. Po Heraklicie przychodzi kolej bliskim memu sercu poglądów stoików reprezentowanych przez Marka Aureliusza, Senekę i Epikteta. Cytat tego pierwszego: Nie należy gniewać się na bieg wypadków, nic ich to bowiem nie obchodzi towarzyszy mi zawsze, ilekroć irytują mnie zdarzenia, na które nie mam bezpośredniego wpływu. Po starożytnym świecie Andrzej przenosi nas do renesansowych Włoch, przybliżając poglądy Nicollo Machiavellego, by zaraz trafić do XVI wiecznej Anglii i teorii kontraktu społecznego Thomasa Hobbsa oraz koncepcji złudzeń umysłu opisanych przez Francisa Bacona. Sporo miejsca autor poświęca w książce opisowi koncepcji woli powszechnej Jeana-Jacquesa Rousseau, którego poglądy wymknęły się spod kontroli pod postacią Rewolucji francuskiej. Dlatego budowa organizacji turkusowej w oparciu o wolę powszechną powinna być przeprowadzana poprzez ewolucję a nie rewolucję. Następnie poznajemy XX filozofa Johna Rawls’a i jego teorię sprawiedliwości i bezstronności, by dotrzeć do jednego z najbardziej znanych filozofów – Arystotelesa, wstępem do którego jest osobista historia Andrzeja. Teoria cnot zachęcająca człowieka do postępowania zgodnie ze swą naturą i powołania ma swoje zastosowanie w biznesie. Andrzej prezentuje jeszcze poglądy między innymi Immanuela Kanta, Georga Hegla, Johna Stuarta Milla. Przy większości teorii podpiera się się realnymi przykładami z życia swojej czy innych współczesnych firm, starając się wytłumaczyć czytelnikowi często skomplikowane koncepty etyczne, logiczne czy społeczne. turkusowa filozofia Po prezentacji najważniejszych nurtów w filozofii i ich odniesieniu do biznesowej rzeczywistości, Andrzej rozważa na temat zaufania, podkreślając jego znaczenie w rozwoju firmy szczególnie w kontekście świata VUCA. Posługując się przykładami Marksa i Owena, stara się on ukazać zagrożenia związane z ideologicznym podejściem do turkusu. Jako przeciwwagę propaguje zagłębianie się właśnie w myśl filozoficzną. W dalszej części książki Andrzej podkreśla integralność turkusu według koncepcji Spiral Dynamics. Kluczowe jest bowiem zrozumienie, że turkus to poziom świadomości zawierający w sobie wszystkie wcześniejsze kolory. Rozumie je, czerpie z nich to, co przydatne tworząc rozwiązania WIN WIN WIN. “Szef, który myśli” zawiera także przestrogę przed bezrefleksyjnym wykorzystywaniem modnych narzędzi, rzekomo podnoszących efektywność organizacji. Zamiast tego znajdziemy propozycję przygotowania jej do wejścia na wyższy poziom świadomości przez głębokie rozmowy z decydentami. Andrzej krytykuje także holakrację, zarzucając jej nadmierną hierarchiczność, strukturę i szereg innych wad i przewin, o których przeczytasz w książce. Na koniec stawia pytanie o kompetencje lidera przyszłości. Czy praktykowanie filozofii może okazać się przysłowiowym, strzałem w dziesiątkę? Czy przyszłość biznesu zależy od filozofów? Książka “Szef, który myśli” jest próbą zwrócenia uwagi na znaczenie filozofii w biznesie. Filozofii rozumianej jako zdolność do analizy i syntezy rzeczywistości przez pryzmat własnych doświadczeń i przemyśleń, popartej największymi koncepcjami filozoficznymi. To ukłon w stronę człowieka i zwrócenie uwagi na bardziej humanistyczne podejście do zarządzania. Podejście oparte na zaufaniu, szacunku oraz empatii. Gdzie w tym wszystkim jest turkus? W DNA organizacji, w środku i na zewnątrz, często nie nazwany, ale obecny w codziennych działaniach i wyborach.

Dwanaście pytań Przemek Karczewski